Samveda/1780
अग्ने विवस्वदुषसश्चित्र राधो अमर्त्य। आ दाशुषे जातवेदो वहा त्वमद्या देवा उषर्बुधः॥१७८०
Veda : Samveda | Mantra No : 1780
In English:
Seer : praskaNvaH kaaNvaH | Devta : agniH | Metre : pragaathaH(viShamaa bRRihatii samaa satobRRihatii) | Tone : madhyamaH
Subject : English Translation will be uploaded as and when ready.
Verse : agne vivasvaduShasashchitra.m raadho amartya . aa daashuShe jaatavedo vahaa tvamadyaa devaa.m uSharbudhaH.1780
Component Words : agne . visvat . vi . vasvat . uShasaH . chitram . raadhaH . amartya . a . martya . aa . daashuShe . jaatavedaH . jaata . vedaH . vaha . tvam . adya . a . dya . devaan . uSharbudhaH . uShaH . budhaH.
Word Meaning :
Verse Meaning :
Purport :
In Hindi:
ऋषि : प्रस्कण्वः काण्वः | देवता : अग्निः | छन्द : प्रगाथः(विषमा बृहती समा सतोबृहती) | स्वर : मध्यमः
विषय : प्रथम ऋचा की व्याख्या पूर्वाचिक में ४० क्रमाङ्क पर हो चुकी है। यहाँ योग का विषय दर्शाया जा रहा है।
पदपाठ : अग्ने । विस्वत् । वि । वस्वत् । उषसः । चित्रम् । राधः । अमर्त्य । अ । मर्त्य । आ । दाशुषे । जातवेदः । जात । वेदः । वह । त्वम् । अद्य । अ । द्य । देवान् । उषर्बुधः । उषः । बुधः॥
पदार्थ : हे (अमर्त्य) अमर कीर्तिवाले, (जातवेदः) योग का ज्ञान देनेवाले (अग्ने) योगिराज ! (त्वम्) आप (अद्य) आज (दाशुषे) आत्मसमर्पणकर्ता मेरे लिए (विवस्वत्) तामस वृत्तियों के अन्धकार को दूर करनेवाले, (उषसः) योगमार्ग में उदित हुई ज्योतिष्मती प्रज्ञा के (चित्रम्) अद्भुत (राधः) ऐश्वर्य को और (उषर्बुधः देवान्) उषाकाल में जागनेवाले दिव्य गुणों को (आ वह) प्राप्त कराओ ॥१॥
भावार्थ : परमात्मा की कृपा से, जीवात्मा के निरन्तर किये जानेवाले प्रयत्न से और योग सिखानेवाले गुरु की शिक्षा से उत्तरोत्तर नवीन-नवीन उपलब्धियाँ योगाभ्यासी को होती हैं और विवेकख्याति द्वारा मोक्ष भी प्राप्त हो जाता है ॥१॥
In Sanskrit:
ऋषि : प्रस्कण्वः काण्वः | देवता : अग्निः | छन्द : प्रगाथः(विषमा बृहती समा सतोबृहती) | स्वर : मध्यमः
विषय : तत्र प्रथमा ऋक् पूर्वार्चिके ४० क्रमाङ्के व्याख्यातपूर्वा। अत्र योगविषयो निरूप्यते।
पदपाठ : अग्ने । विस्वत् । वि । वस्वत् । उषसः । चित्रम् । राधः । अमर्त्य । अ । मर्त्य । आ । दाशुषे । जातवेदः । जात । वेदः । वह । त्वम् । अद्य । अ । द्य । देवान् । उषर्बुधः । उषः । बुधः॥
पदार्थ : हे (अमर्त्य) अमरकीर्ते (जातवेदः) योगज्ञानप्रद (अग्ने) योगिराज ! (त्वम् अद्य) अस्मिन् दिने (दाशुषे) आत्मसमर्पणकारिणे मह्यम् (विवस्वत्) तामसवृत्तीनां विवासयितृ, (उषसः) योगमार्गे उदिताया ज्योतिष्मत्याः प्रज्ञायाः (चित्रम्) अद्भुतम् (राधः) ऐश्वर्यम्, (उषर्बुधः देवान्) उषसि ज्योतिष्मत्यां प्रज्ञायां ये बुध्यन्ते जाग्रति तान् दिव्यगुणांश्च (आवह) प्रापय ॥१॥२
भावार्थ : परमात्मकृपया जीवात्मनः सततप्रयासेन योगगुरोः शिक्षया चोत्तरोत्तरं नवा नवा उपलब्धयो योगाभ्यासिनो जायन्ते विवेकख्यात्या कैवल्यं चाप्यधिगम्यते ॥१॥
टिप्पणी:१. ऋ० १।४४।१; साम० ४०।२. ऋग्भाष्ये दयानन्दस्वामिना मन्त्रोऽयं परमेश्वराज्ञापालनेन विदुषां चाश्रयेण चक्रवर्तिराज्यविद्याश्रीप्राप्तिविषये व्याख्यातः।